Limited Şirkette Ortaklık Sıfatının Kaybedilmesi
Limited Şirkette Ortaklık Sıfatının Kaybedilmesi
1.Çıkma
Limited şirkette bir ortağın şirketten çıkması, şirket sözleşmesinde hüküm bulunması, haklı bir nedenin olması veya ortakların kararıyla mümkündür. 6102 sayılı TTK’da yeni bir müessese olarak çıkmaya katılma hakkı da düzenlenmiştir. Çıkan ortağa ayrılma payı verilmelidir.
1.a. Çıkmanın Şirket Sözleşmesinde Düzenlenmesi
Şirket sözleşmesi ortaklara çıkma hakkı tanıyabilir. Objektif nitelikte olmak ve eşitlik ilkesine aykırı olmamak kaydıyla, ortakların bir kısmına veya tümüne tanınabileceği gibi, esas sermaye payına imtiyaz olarak da tanınabilir.
TTK 638/1’e göre şirket sözleşmesiyle ortaklara sebep göstermeksizin çıkma hakkı tanınabilir veya bu hakkın kullanılması belirli şartlara bağlanabilir. Şirket sözleşmesinde belirli hallerde çıkmanın kendiliğinden gerçekleşeceği de düzenlenebilir. Bu hallerde ortağın çıkma beyanında bulunmasına gerek yoktur.
Çıkma hakkının kullanılması için ortağın, şirkete yönelik çıkma bildiriminde bulunması yeterlidir.Çıkma bildirimi, şirkete ulaşması gereken, tek taraflı yenilik doğuran bir irade beyanıdır. Bildirimin geçerliliği ve sonuç doğurması, herhangi bir şekle tabi olmadığı gibi, şirketin kabulüne de bağlı değildir. Çıkma şirket sözleşmesinde şarta bağlanmışsa, bildirimin sonuç doğurması kararlaştırılan şartın gerçekleşmesine bağlıdır.
1.b Ortakların Kararıyla Çıkma
Şirket sözleşmesinde çıkmaya ilişkin bir düzenleme bulunmasa bile her ortak, diğer ortakların rızasıyla şirketten çıkabilir. Bu halde ayrılan ortağın pay bedelleri şirketin serbestçe tasarruf edebileceği öz sermayesinden ödenecektir.(TTK612/1) Yeterli kaynak yoksa, esas sermayenin azaltılması gerekecektir.
1.c Haklı Sebeple Çıkma
TTK 638/2, limited şirkette ortaklara haklı sebeple çıkma hakkını da tanımıştır. Bu hakkın tanınmasının nedeni, payın devrinin güçleştirilmesi ve şirket sözleşmesiyle tamamen bertaraf edilebilmesidir. Haklı sebeple çıkma hakkı, mutlak ve vazgeçilmez bir hak olup, bütün ortaklara eşit olarak tanınmıştır. Şirket sözleşmesinde bu hakkın öngörülmüş olması gerekmeyecektir.
Haklı sebep kavramı kanunda tanımlanmamıştır. Genel olarak haklı sebep, şirket ilişkisini çekilmez hale getiren veya bu ilişkinin devamını objektif olarak imkansızlaştıran haller şeklinde tanımlanmaktadır. Haklı sebeple ilgili olarak şirket sözleşmesinde de düzenleme yapılabilir. Sözleşmede bu hakkın kullanılma şartları ve hakkın kullanılması halinde sonuçlarına yer verilebilir. Haklı sebep, şirketle veya ilgili ortağın şirketle ya da ortakların birbirleri ile ilişkisi bakımından mevcut olabilir. Sadakat yükümlüğünün ihlali, şirketin kar elde edememesi ve bunun süreklilik taşıması, şirket kar ettiği halde devamlılık arz edecek şekilde karın dağıtılmaması, şirketteki güvenin kötüye kullanılması, ortaklar arasındaki önemli görüş ayrılıkları, şirketin çalışamaz hale gelmesi, şirket sözleşmesiyle payın devrinin yasaklanması veya genel kurulun onay vermeyi reddetmesi, ortağın katlanılamayacak nitelikte yan yükümlülüklere tabi kılınması haklı sebebe örnek olarak verilebilir.[1] TTK’da Kolektif şirketlerin sona ermesiyle ilgili 245.Maddede haklı sebepler “bir ortağın kendisine düşen asli görevleri ve borçları yerine getirmemesi, kişisel menfaatleri uğruna ticaret ünvanını veya mallarını kötüye kullanması” gibi örnek verilmek suretiyle sayılmıştır.
Haklı sebeple çıkma hakkının kullanılması için ortağın dava açması gerekir. Bu hakkın tek taraflı irade beyanı ile kullanılması mümkün değildir çünkü haklı sebebin mevcut olup olmadığını tespit etmek hakimin takdirindedir. Mahkeme kararı yenilik doğrucu niteliktedir ve ileriye etkilidir. Mahkeme talep üzerine, dava süresince, davacının şirketten doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir.(TTK 638/2)
1.d Çıkmaya Katılma Müessesi
Bu hak TTK 639’la düzenlenmiş yeni bir kurumdur. Ortağın, şirket sözleşmesi ile tanınan çıkma hakkını kullanması veya haklı nedenlerle şirketten çıkmasına karar verilmesi davası açması durumunda, müdürlerin gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar etmesi gerekir. Diğer ortaklardan her biri bu bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebebin kendisi yönünden de geçerli olduğunu ve kendisinin de çıkma hakkını kullandığını müdürlere bildirme ya da açacağı bir dava ile haklı sebeple çıkma davasına katılma hakkına sahiptir. Çıkan tüm ortaklar, esas sermaye payları ile orantılı olarak eşit işleme tabi tutulurlar. Doktrinde farklı görüşler olsa da daha çok kabul gören görüş, çıkmaya katılmak isteyen ortağın, çıkmak isteyen ortakla aynı nedene dayanması gerekliliğidir.
2.Çıkan Ortağa Ayrılma Payının Verilmesi
Çıkan veya çıkarılan ortağa ayrılma payının verilmesi gerekir. Ayrılma payı, ortağın şirketten ayrılması nedeniyle ortaklık payının ve sıfatının kaybı karşılığında, şirket tarafından ödenmesi gereken değeri ifade eder. Bu payın miktarı tespit edilirken, payın gerçek değeri esas alınmalıdır. Esas sermaye payının gerçek değerinin tespitinde şirketin değerine bakılır. [2] Bunun hesabında geleneksel ve modern olarak ayrılabilecek birçok yöntem vardır.
Gerçek değer, bilanço değerinden az olamayacaktır. Bunun anlamı, bilanço değerin ödenecek ayrılma payının asgari miktarını teşkil etmesidir.
TTK 641/2’ ye göre ayrılma payı kanundan farklı bir şekilde şirket sözleşmesinde düzenlenebilecektir. Bu madde ortaklara, keyfi ve adalete tamamen zıt bir düzenleme imkanı vermez.
Ayrılma payı, kural olarak ayrılma tarihinde muaccel olur. Bu tarih, sözleşmeyle tanınan çıkma hakkında ortağın bildiriminin şirkete ulaştığı an, mahkeme kararı ile gerçekleşen ayrılmada hükmün kesinleştiği andır fakat kanun genel kuraldan ayrılıp TTK 642’de şirketin ayrılma payını ödemede sıkıntıya düşmemesi için özel bir düzenleme öngörmüştür. (Bkz. Bir sonraki sayfa)
3. İlişkili Diğer Bazı Yargı Kararları
11.HD, 03.02.2015, E.2014/15047, K.2015/1168
Özet: Ortaklıktan çıkma talebinde, mahkemece talep çerçevesinde ve yasa hükmü de nazara alınmak suretiyle hukuki değerlendirme yapılıp sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, talepten farklı olarak davalı şirketin fesih ve tasfiyesine, şirkete tasfiye memuru atanmasına ve davacının dayandığı dekontlar ve deliller üzerinde durulmadan diğer taleplerin reddine karar verilmesi doğru değildir.
11.HD, 01.10.2014, E.2014/8798, K.2014/14978
Özet: Dava, haklı sebeplere dayalı olarak limited şirketten çıkmaya izin verilmesi ve sermaye payının ödenmesi istemine ilişkindir. Mahkemece, davacının dayandığı tüm sebepler ve buna ilişkin deliller değerlendirilerek, gerektiğinde bilirkişi incelemesi yapılmak suretiyle davacının şirketten çıkmasını gerektirecek haklı bir sebebin bulunup bulunmadığının belirlenmesi gerekir.
11.HD 05.05.2014, E.2014/1377, K.2014/8486
Özet: Mahkemece, öncelikle davacının şirketten çıkma talebi yönünde bir değerlendirme yapılması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, şirketin fiilen sona erdiği, ortakların şirket mallarını fiilen ve malik gibi kullandıkları gerekçesiyle çıkma talebinin reddine karar verilip davalı şirketin feshine hükmolunması doğru değildir.
11.HD, 19.02.2014, E.2013/10910, K.2014/2909
Özet: Limited şirket ortaklığından çıkmaya izin istemine ilişkin davada, davanın davacının ortağı olduğu şirkete yöneltilmesi yeterli olup, diğer ortaklara husumet düşmez.
İLGİLİ MEVZUAT
TTK
Genel Olarak
MADDE 638- (1) Şirket sözleşmesi, ortaklara şirketten çıkma hakkını tanıyabilir, bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayabilir.
(2) Her ortak, haklı sebeplerin varlığında şirketten çıkmasına karar verilmesi için dava açabilir. Mahkeme istem üzerine, dava süresince, davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir.
Çıkmaya katılma
MADDE 639- (1) Ortaklardan biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkma istediği veya haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, müdür veya müdürler gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar ederler.
(2) Diğer ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;
a) Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerliyse, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirmek,
b) Açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılmak, hakkına sahiptir.
(3) Çıkan tüm ortaklar, esas sermaye payları ile orantılı olarak, eşit işleme tabi tutulurlar.
(4) Şirket sözleşmesindeki hüküm sebebiyle veya haklı bir sebebin varlığı dolayısıyla bir ortağın şirketten çıkarılması hâlinde bu hüküm uygulanmaz.
Ayrılma Akçesi
MADDE 641- (1) Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini istem hakkını haizdir.
(2) Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler.
Ödeme
MADDE 642- (1) Ayrılma akçesi;
a) Şirket kullanılabilir bir özkaynak üzerinde tasarruf ediyorsa,
b) Ayrılan kişinin esas sermaye payları devredilebiliyorsa,
c) Esas sermaye, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa, ayrılma ile muaccel olur.
(2) (Mülga: 26/6/2012-6335/43 md.)
(3) Ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı, şirkete karşı, bütün alacaklılardan sonra gelen bir alacak oluşturur. Bu husus yıllık raporda kullanılabilir özkaynak tutarının tespiti ile muaccel hâle gelir.
Haklı Sebepler
MADDE 245- (1) Haklı sebep, şirketin kuruluşuna yol açan fiili veya kişisel sebeplerin şirketin işletme konusunun elde edilmesini imkânsız kılacak veya güçleştirecek şekilde ortadan kalkmış olmasıdır; özellikle;
a) Bir ortağın, şirketin yönetim işlerinde veya hesaplarının çıkarılmasında şirkete ihanet etmiş olması,
b) Bir ortağın kendisine düşen asli görevleri ve borçları yerine getirmemesi,
c) Bir ortağın kişisel menfaatleri uğruna şirketin ticaret unvanını veya mallarını kötüye kullanması,
d) Bir ortağın, uğradığı sürekli bir hastalık veya diğer bir sebepten dolayı, üstüne aldığı şirketin işlerini yapmak için gerekli olan yeteneği ve ehliyetini kaybetmesi, gibi hâller haklı sebeplerdendir.
Kaynakça
Doç. Dr. Hakan ÇEBİ, Limited Şirketler Hukuku, Adalet Yayınevi-2019
Soner ALTAŞ, Türk Ticaret Kanunu’na göre Limited Şirketler, Seçkin Yayıncılık-2017
[1] Ortakların karşılıklı suçlamalarının, tutum ve davranışlarının, ortakların birlikte çalışma imkanını ortadan kaldırmasıyla ilgili Yargıtay 11.HD 24/04/2001 E.2001/1389, K.2001/3568
Ortaklar arasında sürtüşme yaşanması ve kişinin ortaklığını sağlıklı bir şekilde sürdürme imkanının kalmaması ile ilgili 11.HD 02/04/2002 E.2002/162, K.2002/3015
[2] Çıkma payı ile ilgili dairenin yerleşmiş içtihatı uyarınca karar tarihine en yakın tarihteki verilerin esas alınıp hükmedilmesi gerekliliğiyle ilgili bkz. 11 H.D. E.2019/2500, K.2020/424
