Tam Islah Nedir?

ISLAH NEDİR?

Islah, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 176. Maddesinde “Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir” şekliyle düzenlenmiştir. Kanunun lafzından çıkartacağımız üzere tarafların daha öncesinde yapmış olduğu usuli işlemleri tek taraflı irade beyanları ile kısmen veya tamamen değiştirme imkanı sağlayan hukuki müesseseye “ıslah” denmektedir. Kanunun taraflardan her birinin kendi isteği ve tek taraflı irade beyanına bağlı tuttuğu ıslah, bu irade açıklamasının bir sonucu olarak karşı tarafın ve mahkemenin kabulüne bağlı tutulmamıştır. Taraflar yalnızca bir kere olmak üzere taleplerini arttırabilir iddia ve savunmalarını ıslah yoluyla karşı tarafın muvafakati aranmaksızın değiştirebilirler. Özetle Islah, tarafların yargılamadaki usul işlemlerini tamamen veya kısmen düzeltmesidir. Usul işlemlerinin vurgulanmasının sebebi ise ıslahın iddia ve savunmayı genişletme yasağının bir istinası olması dolayısıyla yapılan usul işlemlerinin de iddia ve savunmaya ilişkin işlemler olması gerekmektedir.

ISLAH İLE NELER YAPILABİLİR?

Davacı dava dilekçesinde belirtmiş olduğu dava sebebini değiştirebilir.
Eksik bildirilen vakıalar tamamlanabilir.
Dava konusu değiştirilebilir.
Davalı ıslah yolu ile cevap dilekçesini değiştirebilir.
Tamamen ıslah yolu ile dava değiştirilebilir. (Örneğin tamamen ıslah yolu ile tapu iptal ve tescil davasının tazminat davasına dönüştürülmesi mümkündür.)
Yeni delil gösterilebilir.
Zamanaşımı defi öne sürülebilir.

ISLAH ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Tam Islah: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 180. Maddesine göre “Davasını tamamen ıslah ettiğini bildiren taraf, bu bildirimden itibaren bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorundadır. Aksi hâlde, ıslah hakkı kullanılmış sayılır ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.” olarak belirtilmiştir. Kanunun lafzına göre bakıldığında Tam ıslahta dava, baştan itibaren değiştirilerek mahkemeye yeni bir dilekçe verilir. Tam ıslah yolu ile davasını baştan itibaren değiştiren taraf bu bildirimden sonra bir hafta içinde mahkemeye yeni bir dilekçe vermesi gerekir. Eğer dilekçe belirtilen süre içerisinde verilmezse ıslah hakkı kullanılmış sayılır ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.

Kısmen Islah: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 181. Maddesine göre “Kısmen ıslaha başvuran tarafa, ıslah ettiği usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir. Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa, ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.
” olarak belirtilmiştir. Kanunun lafzına göre bakıldığında Kısmen ıslahta ıslaha başvuran tarafa ıslah ettiği usul işlemini yapması için 1 haftalık süre verilir. Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir. 1 haftalık süre ıslahın her iki çeşidinde de belirtilmiş olup eğer belirtilen süreler içerisinde belirtilen işlem yapılmazsa ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.

TAM ISLAH NEDİR?

Davanın tamamen ıslahı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 180. Maddesi uyarınca “Davasını tamamen ıslah ettiğini bildiren taraf, bu bildirimden itibaren bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorundadır. Aksi hâlde, ıslah hakkı kullanılmış sayılır ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.” olarak belirtilmiştir.

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi 2020/2652 E. , 2021/1340 Kararında tam ıslah ile ilgili açıklamalara göre;

“Davanın tamamen ıslah yoluna dava dilekçesinden itibaren bütün usul işlemlerinin yapılmamış sayılması için başvurulur. Davadaki talep kısmının değiştirilmesi de davanın tamamen ıslahı mahiyetindedir. Kısmi ıslahta ise, taraf belli bir usul işlemini ıslah etmektedir. Davadaki talep kısmının artırılması ise davanın kısmen ıslahı mahiyetindedir. Gerek davanın tümden ıslahı gerekse kısmi olarak ıslahı tahkikatın sona ermesine kadar (HMK 177/1) ve bir defa yapılabilir (HMK 176/2). Bilindiği üzere 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 176. maddesine göre taraflardan her birinin, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebileceği hükme bağlanmakla kural olarak Türk Hukukunda ıslaha izin verilmiştir. Ancak, dava dilekçesinde talep edilmemiş bir alacak kaleminin ıslah yoluyla artırılıp davaya konu edilmesi mümkün değildir. Kural olarak davanın tamamen ıslahı, 1086 Sayılı HUMK’nın 88. maddesi, 6100 Sayılı HMK’nın 180. maddesi hükümlerince mümkündür. Davanın tamamen ıslah edilmesi halinde dava dilekçesinden itibaren bütün usul işlemleri yapılmamış sayılır ve davalı temerrüdü de ıslah tarihinde gerçekleşir.”

Tüm açıklamalar doğrultusunda ve Kanunun 180. Maddesinde belirtildiği üzere davasını tamamen ıslah eden taraf bu bildirimden itibaren bir hafta içerisinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorundadır. Aksi hâlde, ıslah hakkı kullanılmış sayılır ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir (HMK m. 180). Davacı davasını en baştan itibaren ıslah edebilecek kişidir. Bunun yanı sıra, karşı davada karşı davacı durumunda olan davalı karşı davasını tamamen ıslah edebilir. Davacı, tam ıslah yaparken davanın ilk aşaması olan dava dilekçesininden itibaren ıslah ederek yeni bir dava dilekçesi verebilir. Bu tam ıslah sonucunda bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi vermiş olan tarafın ilk dava dilekçesi baştan itibaren verilmemiş gibi sayılarak yok hükmünde olup mahkeme ve ilgililer tarafından nazara alınmaz. Davacı tamamen ıslah yoluna başvurduğunda mahkemeye vermiş olduğu ıslah dilekçesinde ıslah ettiği işlemi açıkça belirtmişse yani belirttiği nedenler yeni bir dava dilekçesi niteliğinde ise davacının 1 hafta içerisinde yeni bir dava dilekçesi vermesine gerek yoktur.

Özetle, Tam ıslah ile taraflar tek taraflı irade beyanları ile dava dilekçesinden itibaren davayı değiştirebilir. Tam Islah yoluna başvurulduktan sonra başvuran taraf 1 hafta içerisinde yeni bir dava dilekçesi vermek durumundadır. Aksi halde ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam olunmakla birlikte ıslah başvurusu mahkeme nezdinde nazara alınmaz.

Staj. Av. Selcan AKYÜZ