Miras Sebebiyle İstihkak Davası

TMK m.599 uyarınca “Mirasçılar, mirasbırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar. Kanunda öngörülen ayrık durumlar saklı kalmak üzere mirasçılar, mirasbırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve mirasbırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.”

Mirasçıların, miras kalan malvarlığı üzerinde elbirliği mülkiyeti söz konusudur. Miras ortaklığı, elbirliği mülkiyeti esasına dayanır. Dolayısıyla, mirasçıların miras kalan malvarlığı değerleri üzerinde belirli payları olmaksızın, her bir mirasçı terekedeki tüm mallar üzerinde mülkiyet hakkına sahiptir. Elbirliği mülkiyetini tanımlayan TMK m.701’de de aynı husus şu şekilde ifade edilmiştir: “Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.”

Kanun koyucu tarafından tenkis ve denkleştirme davasının yanında mirasçılara, yalnızca mirasçılık haklarından kaynaklanan ve murisin terekesini elinde haksız olarak bulunduran kişilere karşı bunları geri alabilmeleri amacıyla miras sebebiyle istihkak davasını açma hakkını tanımıştır. Mirasta denkleştirme ve tenkis davası, miras bırakanın sağlığında yaptığı ve bazı ölüme bağlı tasarruflar açısından söz konusudur. “Ancak mirasçı, mirasbırakanın ölümünden sonra el konmuş olan terekedeki parayı ve eşyayı kendi mirasçılık sıfatına dayanan miras sebebiyle istihkak davası ile geri ister.”[1] Dolayısıyla murisin vefatının ardından gerçekleşen ve mirasçıların hakları bakımından ihlal oluşturan durumlarda miras sebebiyle istihkak davası ile birlikte mirasçılar, miras hakkına dayanarak koruma sağlayabilirler.

“Mirasbırakanın olumu üzerine mirasçılar, külli halefiyet ilkesi uyarınca, mirasa kendiliğinden ve bir bütün olarak sahip olduklarından, onların tereke üzerindeki kendilerine intikal etmiş bu haklara dayanarak, terekeye kısmen veya tamamen el koymak isteyen kişilerden bunları talep edebilirler.”[2]

Dolayısıyla, miras sebebiyle istihkak davası, mirasçılara, terekenin bir kısmını veya tamamını elinde haksız şekilde bulunduran kişilere karşı bu malların geri verilmesini talep etme imkanı verir.

TMK m. 637/1 hükmüne göre, “Yasal veya atanmış mirasçı, terekeyi veya bazı tereke mallarını elinde bulunduran kimseye karşı mirasçılıktaki üstün hakkını ileri sürerek miras sebebiyle istihkak davası açabilir.” Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere, miras sebebiyle istihkak davası mirasçılara sırf mirasçı olmaları nedeniyle tanınmış olan bir dava hakkıdır. “Bu dava mirasçılara mirasbırakandan geçen bir dava değildir. Bu dava mirasçı olmaları nedeniyle aslen ve doğrudan doğruya mirasçıların şahıslarında doğan bir davadır[3].”[4]

Yukarıda da açıklandığı üzere, bu dava yoluyla mirasçılar tereke mallarını haksız olarak elinde bulunduran kişiye bu malların geri verilmesini talep eder. Mirasçılar, miras hakkından dolayı zilyet ve malik olma hakkına sahip oldukları tereke mallarını haksız zilyetlerden, miras sebebiyle istihkak davası ile geri alırlar. Fikret Eren’in şu ifadesi bu hususu çok daha anlaşılır kılmaktadır:  “Bu dava, zilyet olmayan mirasçının mirasçı olmayan haksız zilyete karşı açtığı bir davadır.”[5]

Miras sebebiyle istihkak davası, bazı Yargıtay Kararlarında şu şekilde açıklanmaktadır: “Mirasçılar murisin malvarlığı içerisinde bulunan hak ve malları hakkı olmadan elinde bulunduran kişilere karşı bunları geri alabilmek amacıyla dava açabilirler. TMK 637. Maddesinde “Yasal veya atanmış mirasçı, terekeyi veya bazı tereke mallarını elinde bulunduran kimseye karşı mirasçılıktaki üstün hakkını ileri sürerek miras sebebiyle istihkak davası açabilir.” hükmü düzenlenmiştir. Mirasçı sıfatını taşıyanlar murisin terekesini elinde bulunduran herkese karşı bu davayı yöneltebilirler.” (14. HD E. 2016/9931 K. 2019/3685 T. 29.04.2019)

“Miras sebebi ile istihkak davası, malı elinde mirasçı sıfatı ile bulundurduğunu iddia eden veyahut malı elinde bulundurması için hiçbir sebep göstermeyen kimseye karşı açılır. Miras sebebi ile istihkak davası, mirasçıya miras bırakanından kalan bir dava olmayıp mirasçının kendi şahsından doğan bir davadır.” (Yargıtay 1.HD E.1982/14135, K.1982/14022 T. 02.12.1982)

Miras sebebiyle istihkak davası yoluyla, mirasçılar miras haklarını koruma imkânı elde ederlerken, bu dava aynı zamanda tereke mallarını haksız olarak ellerinde bulunduran kişilere karşı da bir yaptırım mahiyetindedir. Bir eda davası olması hasebiyle, sadece mirasçılık sıfatı tespiti ile kalmayıp verilen karar doğrultusunda tereke mallarının geri verilmesi sonucunu doğurur.[6]

“Miras sebebiyle istihkak davasının amacı ise, yasal ve atanmış mirasçıların tereke üzerindeki haklarını korumaktadır.”[7]

Miras sebebiyle istihkak davası, mirasçılık sıfatından kaynaklanan külli ve mutlak bir davadır. Mirasçı bu davaya terekeye dâhil belirli bir mal veya hakkı konu yapabileceği gibi, terekenin tümünü veya miras payının tamamını konu edebilir. Mutlak bir dava olmasından ötürü de mirasçılar, miras malları üzerindeki mülkiyet hakkını ihlal eden herkese karşı bu davayı ileri sürebilir. Görüleceği üzere miras sebebiyle istihkak davası ile birlikte mirasçılar tereke üzerindeki haklarını korumaktadırlar. Mutlak bir dava olduğundan dolayı da murisin terekesindeki malı haksız olarak elinde bulunduran herkese karşı ileri sürülebilir.

“Bu davanın davacısı, dava konusu tereke veya tereke malına zilyet olmayan mirasçıdır. Gerçekten de, miras sebebiyle istihkak davasını, mirasçılıkta üstün hak sahibi olup da, dava konusu terekeye veya tereke mallarına zilyet olmayan mirasçılar açar[8].  Dolayısıyla, bu davanın davacısı, yasal ve atanmış mirasçılardır[9].”(EREN, Fikret, s.1054)

Miras sebebiyle istihkak davasının davalısı, tereke mallarını mirasçılık iddiasıyla ya da böyle bir iddiası olmaksızın haksız olarak elinde bulunduran üçüncü kişilerdir.[10] Terekede bulunan mallar üzerindeki zilyetliği hakka dayanan zilyetlere karşı bu davanın açılması mümkün değildir. Bu nedenle, bir kişiye karşı aynı anda hem tenkis davası hem de miras sebebiyle istihkak davası açılamaz.[11] (DEMİR, Remzi, s.353)

TMK. m. 639’a göre, “Miras sebebiyle istihkak davası, davacının kendisinin mirasçı olduğunu ve iyiniyetli davalının terekeyi veya tereke malını elinde bulundur­duğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde mirasbırakanın ölümünün veya vasiyetnamenin açılmasının üzerinden on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. (2) İyiniyetli olmayanlara karşı zamanaşımı süresi yirmi yıldır.”

DOĞUKAN COŞKUN

KAYNAKÇA:

• EREN, Fikret, “Miras Sebebiyle İstihkak Davası”, T.C. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2016 Cilt: 22 Sayı: 3
• DEMİR, Remzi, “4721 Sayılı Türk Medeni Kanunumuza Göre Açılan Tenkis Davası İle Mirasçıların Açabileceği Diğer Davaların Karşılaştırılması”, YBHD, Yıl 5, Sayı 2020/1

---

[1] DEMİR, Remzi, “4721 Sayılı Türk Medeni Kanunumuza Göre Açılan Tenkis Davası İle Mirasçıların Açabileceği Diğer Davaların Karşılaştırılması”, YBHD, Yıl 5, Sayı 2020/1, s.351

[2] DEMİR, Remzi, s.350

[3] Tuor/Schnyder, sh.665; Escher-ZK ZGB Vorbem Art.598-601. N.10; Art.598, N.1; Forni/ Piatti-BSK ZGB Art.598, N.1, 3; Dural/Öz, N.1823; İnan/Ertaş/Albaş, sh.518 vd.; Antalya, sh.431; İmre/Erman, sh.414; Öztan, sh.401; Akbıyık, sh.16 vd. Yargıtay 1HD 02.12.1982 tarih ve E.1982/14135, K..1982/14022 sayılı kararında bu ilkeyi şu şekilde ifade etmiştir: “Miras se­bebi ile istihkak davası, mirasçıya mirasbırakandan kalan bir dava olmayıp, mirasçının kendi şahsından doğan bir davadır.” (Kazancı Hukuk).

[4] EREN, Fikret, “Miras Sebebiyle İstihkak Davası”, T.C. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2016 Cilt: 22 Sayı: 3, s. 1047

[5] EREN, Fikret, s.1047

[6] EREN, Fikret, s.1049

[7] DEMİR, Remzi, s.351

[8] Escher-ZK ZGB Art.598, N.1; Tuor/Picenoni-BK ZGB Art.598, N.4; Piotet. SPR, sh.751; For­ni/Piatti-BSK ZGB Art. 598, N.3. 

[9] Artmirasçılıkta, önmirasçı ile artmirasçıdan her biri, kendi mirasçılık döneminde bu davayı aça­bilir. 

[10] Dural / Öz, s. 448; Ayan, s. 315; Tandoğan, s. 277.

[11] Nar, s. 48.