Mirasta Denkleştirme

Mirasta denkleştirme,  Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 669-675 maddeleri arasında düzenlenmiş olup miras bırakanın sağ iken yasal mirasçılarına, miras paylarına mahsuben karşılıksız yapmış olduğu kazandırmaların denkleştirmeye başka bir ifade ile iadeye tabi tutulmuştur. Mirasta denkleştirmenin amacı mirasçılar arasındaki pay eşitsizliğini gidermektir.

Miras bırakan tarafından yapılmış bulunan kazandırmanın, denkleştirmeye tabi olabilmesi için;

• Miras bırakanın sağlar arası kazandırması olmalıdır
• Kazandırma ivazsız (karşılıksız) olmalıdır.
• Kazandırma yasal mirasçılara ve miras paylarına mahsuben yapılmış olmalıdır.

Görüldüğü üzere mirasta denkleştirme davası ile miras bırakanın sağlığında yasal mirasçılarına yaptığı karşılıksız kazandırmaların yukarıdaki koşullar gerçekleştiğinde geri verilmesidir.[1]

TMK.  m 669 “Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler.

Miras bırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.”

Yukarıda alıntısı yapılan madde metninden de anlaşılacağı üzere miras bırakanın alt soyunun karşılıksız kazandırmada miras payına mahsup edilmek üzere hareket ettiği kabul edilmiştir. Aksini iddia eden denkleştirme borçlusunun bu durumu kanıtlaması beklenmektedir.

Örneğin miras bırakan altsoyuna henüz hayattayken bir malvarlığı devrettiğinde bu kazandırma kanunen denkleştirmeye tâbidir. Miras bırakan zikretmese de kanunu bilmemek mazeret sayılmadığından, altsoy bunun payına mahsup edilmek üzere verilen bir kazandırma olduğunu bilmekte ve nesneyi o özelliği ile kabul etmektedir. Ancak miras bırakan bu malvarlığını sonradan denkleştirmeye tâbi olmayacağını beyan ederek verse idi, o zaman altsoy onu bağışlama olarak kabul edecekti.[2]

Ancak miras bırakan alt soyu dışındaki yasal mirasçılara ivazsız bir kazandırmada bulunmuşsa bu defa denkleştirme için kazandırmanın miras payına mahsuben yapıldığının kanıtlanması gerekmektedir. Aksi takdirde altsoy dışındaki mirasçıların aldıkları sağlar arası kazandırmaları kural olarak denkleştirme yükümlülükleri bulunmamaktadır.

Miras bırakanın alt soyuna yapmış olduğu ;

• Çeyiz vermek ( Ev kurma amacıyla verilmiş, alışılmışın dışındaki çeyizler)
• Kuruluş sermayesi vermek,
• Bir malvarlığını devretmek,
• Borçtan kurtarmak gibi hiçbir karşılık almadan yapmış olduğu kazanımları miras bırakan aksini belirtmediği sürece denkleştirmeye tabi olup terekeye iade edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca miras bırakanın çocuklarının eğitim ve öğretimi için yapılan, ekonomik ve sosyal seviyelerine göre alışılmış ölçüleri aşan kısım yönünden de geri verme yükümlülüğü söz konusudur. Öğretideki bir görüşe göre; olağan hediyeler dışında altsoya yapılan tüm karşılıksız kazandırmalar, TMK. m. 669/f.2 hükmünde yer alan “diğer benzeri kazandırmalar” ifadesi kapsamında denkleştirmeye tâbi olur.[3]

Mirasta denkleştirme davasını yasal mirasçılar, denkleştirme borçlusu diğer yasal mirasçılara karşı, miras bırakanın yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesinden mirasın paylaşılması tamamlanana kadar açabilir. Mirasta denkleştirme davası genellikle terditli dava olarak açılmakta olup öncelikle mirasta denkleştirme, denkleştirmenin mümkün olmaması halinde ise tenkis istenebilmektedir.

KAYNAKÇA:

• Ömer Uğur Gençcan , Miras Hukuku, Yetin Yay., Ankara,
• Bedia Güleş, “Türk Miras Hukukunda Denkleştirme”, TBB Dergisi, 2018(134), s.385.
• Cem Baygın/ Aytuğ Ceyhun Çakır, “Sağ Kalan Eş Bakımından Mirasta Denkleştirme”, EUHFD, C.XX,S(3-4) (2016), s.70.

[1] Gençcan, Ömer Uğur, Miras Hukuku, Yetin Yay., Ankara,2008,s. 688.

[2] Güleş ,Bedia, “Türk Miras Hukukunda Denkleştirme”, TBB Dergisi, 2018(134), s.385.

[3] Baygın/Çakır, “Sağ Kalan Eş Bakımından Mirasta Denkleştirme”, EUHFD, C.XX,S(3-4) (2016), s.70.lly.