Yabancıların Miras Hakkı

YABANCILARIN MİRAS HAKKI

MÖHUK MADDE 20

(1) Miras ölenin millî hukukuna tâbidir. Türkiye’de bulunan taşınmazlar hakkında Türk hukuku uygulanır.

             (2) Mirasın açılması sebeplerine, iktisabına ve taksimine ilişkin hükümler terekenin bulunduğu ülke hukukuna tâbidir.

(3) Türkiye’de bulunan mirasçısız tereke Devlete kalır.

             (4) Ölüme bağlı tasarrufun şekline 7 nci madde hükmü uygulanır. Ölenin millî hukukuna uygun şekilde yapılan ölüme bağlı tasarruflar da geçerlidir.

             (5) Ölüme bağlı tasarruf ehliyeti, tasarrufta bulunanın, tasarrufun yapıldığı andaki millî hukukuna tâbidir.

               Yabancıların miras hakkı incelenirken öncelikle dikkat edilmesi gereken, MÖHUK 20.madde bakımından MÖHUK 2.maddenin uygulama alanı bulmadığı, dolayıyla hukuk sisteminin seçimine izin verilmediğinden (irade serbestisi esasına yer verilmediğinden)  atıf suretiyle seçilmiş olan hukukun dikkate alınmayacağıdır. Genel kural MÖHUK 20 (1)’ de düzenlenmiş olsa da, ne var ki bu hüküm istisnasız bir şekilde miras ilişkilerinin tüm yönlerine uygulanamaz. Dolayısıyla genel kuralın uygulama alanı bulacağı durumları ayrıca incelemekte fayda vardır.

GENEL KURAL

               Öncelikle, her ne kadar f.1 gereği miras ölenin milli hukukuna tabi olsa da, aynı maddenin ikinci cümlesindeki tek taraflı bağlama kuralı gereği “Türkiye’de bulunan taşınmazlar bakımından Türk hukuku uygulama alanı bulacaktır” demektedir. Ancak taşınmaz tereke farklı bir ülkede bulunuyorsa o halde terekenin bulunduğu ülke hukuku değil, ölenin milli hukuku uygulanacaktır. Dolayısıyla, ölenin yabancı bir devlet vatandaşı olduğu ve Türkiye’de taşınmaz terekesi olduğu senaryoda bu miras bakımından iki ayrı hukuk sistemi uygulama alanı bulacaktır. Yine aynı şekilde yabancı devlet vatandaşının Türkiye’de hem taşınır hem taşınmaz mallarının bulunduğu bir durumda, menkuller ve gayrimenkuller hakkında iki ayrı mirasçılık belgesi düzenlenmesi gerekecektir.

               Uygulamada Türk mahkemelerinin MÖHUK 20.maddeyi en çok kullandığı durum yabancılık unsuru içeren veraset ilamı düzenledikleri durum olarak  karşımıza çıkmaktadır. Veraset ilamı düzenlenirken, Türk hakimi kimin ne oranda miras payına sahip olacağını anılan madde kapsamında yetkili hukuku belirleyerek tespit eder. Bunun dışında MÖHUK 20 (1)’in uygulandığı durumlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir;

– Yasal mirasçılar kimlerdir? Bu kişilerin miras payları nelerdir?

– Gaip olan kişi veya cenin mirasçı olabilir mi?

– Mirastan yoksunluk ve ret sebepleri nelerdir?

– Vasiyetname ve mirasçılık sözleşmesinin hükümleri nelerdir?

– Mirastan çıkarılma mümkün müdür? Kimler çıkarılabilir?

               Öte yandan, aynı maddenin 2., 3. ve 4. fıkraları 1. fıkradaki genel kuralın istisnalarını içermekte olup genel kuralın uygulama alanını oldukça daraltmış bulunmaktadır.

GENEL KURALIN İSTİSNALARI

Mirasın Açılması Sebepleri

               MÖHUK m.20 (2) uyarınca “mirasın açılması sebepleri bakımından terekenin bulunduğu ülke hukuku dikkate alınır.” Türk hukuku uyarınca mirasçıların kendiliğinden mirası iktisap edebilmeleri, mirasbırakanın ölümü ile gerçekleşir. Ölüm gibi, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolma ve gaiplik de Türk hukuku bakımından mirasın açılması sebeplerindendir. Ancak yabancılık unsuru taşıyan miras durumlarında, örneğin ölüm karinesi gereği mirasın açılması sebeplerinden birinin gerçekleşip gerçekleşmediği “terekenin bulunduğu ülke hukukuna göre” belirlenecektir. Ancak uygulamada neredeyse tüm hukuk düzenleri ölüm ve gaipliği mirasın açılma sebepleri olarak kabul ettiğinden bu konuda ülkeler arası farklılık ile karşılaşmak pek yaygın olmayacaktır.

Mirasın İktisabı

               MÖHUK m.20 (2)  “mirasın iktisabına ilişkin hükümler terekenin bulunduğu ülke hukuku tabidir” demektedir. Dolayısıyla, terekenin mirasçılar tarafından iktisabı, örneğin hukukumuzdaki gibi mirasbırakanın ölümü ile kendiliğinden mi yoksa farklı ülke hukuklarında olduğu gibi belirli işlemlerin yapılmasından sonra mı gerçekleşeceği hususu “terekenin bulunduğu ülke hukuku” doğrultusunda cevaplanacaktır. Yine aynı şekilde, terekenin bir bütün olarak mı yoksa mirasçıların payı doğrultusunda mı iktisap edileceği ve doktrinde tartışmalı olmakla birlikte mirasın reddi konusu da anılan madde kapsamına girmekle beraber, terekenin bulunduğu ülke hukukuna tabi olacaktır.

Mirasın Taksimi

               Önümüze gelen somut olayda eğer birden fazla mirasçı varsa, mirasın taksimi konusu gündeme gelecektir. Bu doğrultuda, Türk hukukunda tereke, mirasçılar tarafından külli halefiyet yoluyla iktisap edilir ve böylece mirasçılar arasında bir miras ortaklığı kurulmuş olur. Ancak yabancılık unsuru barındıran miras durumlarında durum farklılık gösterebilir. Zira İngiliz hukukunda, tereke mirasçılar tarafından iktisap edilmeden önce borçlardan arındılır, daha sonra ise tereke paylaştırılır ve her bir mirasçı kendi payına düşen mirası iktisap eder. 

               Ayrıca belirtmek gerekir ki, mirasçıların tereke borçlarından ne şekilde sorumlu oldukları ve tereke borcunun kapsamı farklı konulardır ve bu konularda farklı kurallar uygulanmaktadır. Örneğin, tereke borcunun kapsamının belirlenmesi MÖHUK m.20 (1) kapsamında iken, mirasçıların tereke borçlarında ne şekilde sorumlu olduğu MÖHUK m.20 (2)  kapsamındadır.

Türkiye’de Bulunan Mirasçısız Tereke

               MÖHUK m.20 (3) gereği terekenin taşınır veya taşınmaz olduğuna bakılmaksızın, Türkiye’de bulunan mirasçısız bir terekenin yabancı bir devlete geçmesini engelleme amacını taşımaktadır. Ancak daha MÖHUK yürürlüğe girmeden önce Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 24.05.1945 tarihli bir kararında da yine aynı amaçla, mirasçısı bulunmayan Yunan vatandaşının Türkiye’de bıraktığı taşınabilir malların Yunan devletine bırakılmasına izin vermemiştir.

Stajyer Avukat Nil Sena DENLİ